Ι
Καθώς εξακολουθούμε να υπάρχουμε λέξεις
ένα βελόνι
μια ραπτομηχανή
αδελφή μου υπάρχεις,
καθώς εξακολουθούμε να υπάρχουμε χρόνος
μια πρόβα μόλις που πρόλαβες να μου πεις
ωραίο πουκάμισο σου πάει
και συ αδελφή μου υπάρχεις.
ΙΙ
Καθώς εξακολουθούμε να υπάρχουμε λέξεις
υνί και χωράφι
πατέρα υπάρχεις,
καθώς εξακολουθούμε να υπάρχουμε χρόνος
από αιχμαλωσία επιστρέφεις τα βράδια
και υπάρχεις πατέρα.
ΙΙI
Καθώς εξακολουθούμε να υπάρχουμε λέξεις
γέννα
μητέρα μαία υπάρχεις,
καθώς εξακολουθούμε να υπάρχουμε χρόνος
γυρίζεις χαράματα
με μια ποδιά κλάμα παιδιού
Η ΡΑΠΤΟΜΗΧΑΝΗ
μνήμη της αδελφής μου Ρουπίνας
Κάτω απ’ τον ίσκιο της κληματαριάς
η ραπτομηχανή
γυρίζανε τα δάκτυλα τη ρόδα του απογεύματος
γαζώνοντας τις ώρες μας
με τις κλωστές των παιδικών μας χρόνων.
Αντλούσαμε νερό απ’ το πηγάδι της αυλής
φύλλα πανέρια απλώναμε μουριάς
να κινηθούν απάνω τους οι λέξεις.
Κι ενόσω ταξίδευε ο μεταξοσκώληκας τη μοίρα του
κι άπλωνε γύρω εκείνη τη μελωδό στιγμή
τύλιγα πλάι της σ’ ένα τετράδιο
όσο μετάξι απέμεινε πριν απ’ τη δύση.
Σωτήρης Π.Βαρνάβας
από τη συλλογή Γράμματα Εμπράγματα
εκδόσεις Γαβριηλίδης 2015
Σχόλιο Χρήστου Ρουμελιώτη.
Μια ποιητική συλλογή
είναι σαν ένα καλόμορφο
σακούλι με διαμάντια..
Μέχρι να το ανοίξω.. πιάνεται
η αναπνοή μου.. γιατί ξέρω
ότι αυτά που θα βρω μέσα
είναι γνήσια και τελειόμορφα..
Οι λαμπερές απλές λέξεις που
ο δημιουργός τοποθετεί
με αγάπη στο τάμπουλα ράζα
με συνεπαίρνουν..
Ανυπομονώ λοιπόν να χαρώ
τη νέα του συλλογή
και να συνδεθώ μαζί τους..
18/12/2022
Αλληλογραφία..
Αγαπητέ Κύριε Ρουμελιώτη,
Εύχομαι να είστε καλά και να κάνετε τώρα αυτά που σας χαρίζουν περισσότερη χαρά...
Απολογούμαι
γιατί με την αναστάτωση της ζωής μας, λόγω της γνωστής πανδημίας,
υπήρξαν περιπτώσεις που δεν ήμουν συνεπής στην αλληλογραφία μου. Θα
ήθελα να σας στείλω το νέο μου βιβλίο "σε ιδίωμα δεντρων", από τις
εκδόσεις Γκοβόστη, γι αυτό στείλτε μου σας παρακαλώ τη διεύθυνση σας.
Πιο κάτω ο σύνδεσμος του βιβλίου
Στέλνω συνημμένα τέσσερα ποιήματα στην περίπτωση που σας αρέσουν και θέλετε να τα αναρτήσετε.
Σας ευχαριστώ θερμά.
Με τους εγκάρδιους χαιρετισμούς μου,
Σωτήρης Π. Βαρνάβας
www.biblionet.gr/author/66632/
Πρόλογος συλλογής από Αλέξ. Σ. Ζήρας
«Όλα που έχουν μιαν αρχή
και μιαν αιτία που υπάρχουν
μια συμφιλίωση της θέσης
με την άρνηση»..
(Σ.Βαρνάβας)
και ένα άτελο τέλος
(χρ.ρουμ)
αρχίζει
έτσι ο Σωτήρης Π. Βαρνάβας ένα ποίημά του, σ’ ετούτη τη συλλογή, Σε
Ιδίωμα Δέντρων. Και σε άλλα, προηγούμενα βιβλία του, η ποίηση ήταν για
τον Βαρνάβα μια μορφή σύνδεσης του ορατού με το αόρατο, του υλικού με το
άυλο, του γαιώδους με το αέρινο και το αστρικό. Αλλά εδώ, τώρα,
κορυφώνεται η λυρικά εκστατική και ενορατική του διάθεση να δείξει ότι ο
κόσμος είναι ο ίδιος στις παμμέγιστες ή στις μικρότατες διαστάσεις του
–όπως θα έλεγε και ο Οδυσσέας Ελύτης
– είτε παρατηρούμε το απέραντο του σύμπαντος είτε έναν απλό κόκκο
άμμου. Στην ποίηση αυτή όλα έχουν έναν λόγο ύπαρξης, καθώς ακόμα και τα
φαινομενικώς αντίθετα στην ουσία συμπληρώνουν το ένα το άλλο,
υπηρετώντας την παλίντροπο αρμονία
για την οποία, εξάλλου, είχε ήδη μιλήσει ο Ανδρέας Κάλβος στις Ωδές
του. Αναμφίβολα το Σε Ιδίωμα Δέντρων την ίδια στιγμή είναι η πιο
εσωστρεφής και η πιο εξωστρεφής συλλογή ποιημάτων του Σωτήρη Π. Βαρνάβα,
καθώς σ’ έναν αέναο κύκλο που αδιαφορεί για τον συμβατικό χρόνο, η ζωή
προϋποθέτει τον θάνατο και το τέλος, ενώ κάθε τέλος δεν μπορεί παρά να
προϋποθέτει τη γέννηση ενός καινούργιου έρωτα και μιας νέας ζωής.
Αλέξ. Σ. Ζήρας
Αγαπητέ Κύριε Ρουμελιώτη,
Καλησπέρα σας
Είναι πολύ ευγενικό εκ μέρους σας που ενδιαφέρεστε για την ενημέρωση φίλω σας σχετικά με την ποίησή μου. Με συγκινείτε και σας ευχαριστώ θερμά. Σας στέλνω τους συνδέσμους για δύο πολύ καλές βιβλιοκριτικές που αφορούν στο βιβλίο μου Σε ιδίωμα δέντρων..
Η μια είναι από την ομότιμη καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ζωή Σαμαρά, εκδότρια του λογοτεχνικού περιοδικού Θευθ. Η άλλη είναι από τον βιβλιοκριτικό Δρ. Κωνσταντίνο Μπούρα.
Σωτήριος Βαρνάβας
https://diastixo.gr/kritikes/poihsh/19152-idioma-dentron
https://www.fractalart.gr/se-idioma-dentron/
Ακόμη και το χαμόγελο των λουλουδιών γίνεται μελωδία, χάρη στο θρόισμα των φύλλων.
Το καράβι, προϊόν του δάσους, δεν ξεκινάει για ένα απλό ταξίδι αλλά, γεμάτο με λέξεις, και όχι με τα όντα που τις προφέρουν, παίρνει τα δέντρα και τα μεταμορφώνει σε βιβλία: «ένα καράβι λέξεις θα σε ταξιδέψει/ σε ονείρου ωκεανό» (14). Αναμφιβόλως, θα συναντήσουν καταιγίδες, μηνύματα θεϊκής οργής, θεϊκής παντοδυναμίας, ανθρώπινης ατέλειας: «η έγκαιρη άφιξη μιας δέσμης καταιγίδων» (25) θα είναι πανάκεια για την πιθανή οδύνη του ποιητή. Παιδί του δάσους και ο Χρόνος, θα του χαρίσει «τις όμορφες στιγμές της φυλλωσιάς του» (35). Και το ποιητικό εγώ να τονίζει: «Την πολλή ευτυχία του ποιήματος φοβάμαι» (37) χωρίς, σκοπίμως, να διευκρινίζει αν ευτυχία σημαίνει καλή τύχη ή χαρά, ικανοποίηση, άρα έπαρση.
Χρόνος και Λόγος ενώνονται. Οι χρόνοι του ρήματος –αόριστος, ενεστώτας, μέλλοντας– παίρνουν τη θέση του Χρόνου (18-20, 60, 66). Το βιβλίο γεννιέται από το πάντρεμα της φυλλωσιάς με τις λέξεις, που γεννήθηκαν μαζί για να υμνούν με τη μελωδία τους την πλάση. Η άνοιξη δεν μπαίνει στο δωμάτιο από το παράθυρο. Και αν παράθυρο δεν υπάρχει, η άνοιξη ζει μέσα στα βιβλία, άρα μέσα στα δέντρα του δάσους. Ακόμη και το χαμόγελο των λουλουδιών γίνεται μελωδία, χάρη στο θρόισμα των φύλλων (71).
Εντούτοις, το πιο βαρύνον σημείο στην πάλη για την αρμονία της φύσης είναι η αναμέτρηση του ποιητή με το τίποτε, το κενό. Το ακούμε συχνά από ποιητές που ταυτίζουν το τίποτε με την ασημαντότητα της ύπαρξης. Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, τι σημαίνει «τίποτε» ή «κενό» για έναν ποιητή, που έχει εντρυφήσει στις θετικές επιστήμες και έχει συλλάβει την ολότητα του σύμπαντος και μαζί του τη βαθιά κοσμική σημασία που έχει το τίποτε, που μόνο τίποτε δεν είναι. Μετά την επισήμανση ότι το «τίποτε δεν υπήρξε τελικά» (69), πώς να μη θαυμάσουμε την απάντηση που δίνει ο ποιητής, φορώντας τον ηλιόφωτο επιστημονικό λόγο του:
από το τίποτα
–το απείρως πυκνά συμπυκνωμένο κάτι–
κι απ’ τη μεγάλη έκρηξη
γεννήθηκε το σύμπαν. (72)
«Από ένα κενό βιοπορίζομαι», είχε πει λίγο πριν. Αυτό το κενό, μας λέει στην αρχή του ποιήματος, είναι η «άδεια σελίδα» (70), η προσφιλής γραφή του Mallarmé, η πιο γόνιμη ποιητική σελίδα, ανοιχτή στις πολλαπλές ερμηνείες των αναγνωστών. Λόγια λιτά, ποιητικά, στοχαστικά, που σκιαγραφούν τη στιγμή της δημιουργίας του σύμπαντος και του χρόνου (73), τη σημασία της ζωής μας, της ζωής του δάσους και του ποιήματος, που προκύπτει από τη συμφιλίωση των δύο.
Και η ελπίδα όλων μας, ποιητών και αναγνωστών:
Όλα που συμβαίνουν αιφνιδίως
προσηλωμένο το φως στη δημιουργία
τ’ όνειρο να ’χει τον καιρό
να μεταφέρει ξανά τον ήλιο σε χειρόγραφα. (36)
Η ζωή, η δημιουργία, η φύση, ο άνθρωπος μεταμορφώνονται σε ανεμώνη, ένα μοναχικό και μοναδικό λουλούδι (14), αφιερωμένο από τους Αρχαίους στον Άδωνι, σύμβολο της απαράμιλλης ομορφιάς.
Σε ιδίωμα δέντρων. Ένα ξεχωριστό ποιητικό βιβλίο από τις Εκδόσεις Γκοβόστη. Δεν ξέρω πόσο υποκειμενική είναι η κρίση μου, αλλά νιώθω ότι είναι το πιο βαθύ και σύνθετο του Σωτήρη Π. Βαρνάβα. Το προτείνω ανεπιφύλακτα σε όσους διαβάζουν ανάμεσα στις λέξεις, πίσω από τις λέξεις. Θα ανακαλύψουν την ανεξάντλητη σαγήνη της ποίησης.
Σε ιδίωμα δέντρων
Σωτήρης Π. Βαρνάβας
Εκδόσεις Γκοβόστη
σ. 88
ISBN: 978-960-606-203-2
Σωτήρης Π. Βαρνάβας, «Σε ιδίωμα δέντρων», εκδόσεις Γκοβόστη / Τα Ποιητικά, Αθήνα Απρίλιος 2022, σελ. 86
Εκπληκτικής αισθαντικότητας στίχοι, γραμματικής πρωτοτυπίας, συντακτικής καθαρότητας, που παραπέμπουν στο κλασικό συναπάντημα νοήματος και βιωμένου συναισθήματος.
Ένας ποιητής, που, παρά τον πλούτο των διακειμενικών του αναφορών και των γραμματολογικών του γνώσεων, επιστρέφει στο ουσιαστικό που είναι πάντα ουσιώδες.
Τα δυο του πρώτα ποιήματα «Βιβλιοδεσία» και «Σε σώμα δέντρων» συμπληρώνουν παραπληρωματικά την αυτουσία τού επουσιώδους μέρους που ανήκει συνεκδοχικώς και συνομιλεί με το Όλον, που, όσο κι αν μας διαφεύγει, επιτρέπει από καιρού εις καιρόν ενός είδους περιφερειακής – θα έλεγα – οράσεως δια τού παραθύρου τής Ποιήσεως.
Πύλη σε άλλους κόσμους, σε ενδόμυχες διαστάσεις που τις φέρουμε και μας φέρουν με τρόπο μυστικό, αυτόκλητο, αλλά όχι κι απρόκλητο.
Ο Ποιητής απαντάει σε ένα κάλεσμα από τη Φύση, ένδοθεν κι έξωθεν ταυτοχρόνως. Μεταβολίζει την ανιαρή πραγματικότητα με τρόπο σηροτροφικό.
Εποικοδομητικός ο λόγος του όταν είναι ειλικρινής και πιστός στον εαυτό του, διαυγής στις προθέσεις του, «σκοτεινός» στον στοχασμό του για τα επίγεια και τα ουράνια.
Ακριβώς αυτό πράττει λεπτουργώντας ο ομότεχνος Σωτήριος Π. Βαρνάβας [επιλέγω την καθαρεύουσα στην εκφώνηση τού μικρού του ονόματος]. Είναι λόγιος και λαϊκός συνάμα, όπως όλοι οι αυθεντικοί ποιητές που δεν απευθύνονται σε ακαδημαϊκό κοινό, αλλά ερωτεύονται τη ζωή μέσα από την πάντα ατελέσφορη και πάντα μοναχική, απελπισμένη πράξη τής γραφής. Είναι σαν να παρατηρείς τους άλλους από την απέναντι όχθη, χωρίς καμία διάθεση να προσομοιώσεις το συναίσθημα με το βιωμένο τίποτα, με το αποκωδικοποιημένο κενό. Ποίηση είναι η πλήρωσις ενός Αρρήτου Χάους, το γεφύρωμα ενός ορμητικού Ποταμού με λέξεις, ο εξορκισμός τού Άφατου με την παραλλαγμένη λογική θεώρηση τού μη νοησιαρχικώς μεταλήψιμου.
«Βιβλιοδεσία»: ένα ποίημα που θα ήθελα να το είχα γράψει εγώ, που θα το ζήλευε ο κάθε εις και η πάσα μία που καταπιάνεται με την ιερή χρησμωδία τής παγιωμένης μελωδίας.
Δεν σας το παραθέτω για να αναζητήσετε το βιβλίο.
Αυτό το τεχνούργημα μόνο μέσα από αριστουργηματική ανάγνωση αναδίδει όλες τις απόκοσμες ευωδίες του.
Επιτέλους, η ποίηση ξαναγυρίζει στην πηγή της: στην παραδοσιακή κρήνη, όπου όλου προστρέχουμε να γεμίσουμε με ζωοποιόν πυρ τις αποξηραμένες συνάψεις των επιστημονικών νευρώνων μας. Η Ποίηση δεν είναι Επιστήμη, αλλά Τέχνη, βάλσαμο ζωής. Όπως σε αυτό το φωτεινό ορόσημο που φέρει τη μορφή βιβλίου.
Σωτήρης Βαρνάβας
Σταχυολογώ το γλαφυρότατο ποίημα με τίτλο
«Τα σωματίδια τού Θεού» (από την σελίδα 81):
Με τόση ταχύτητα που τρέχουνε
τα σωματίδια τού Θεού
στους ώμους μεταφέροντας τα σήματα τής γνώσης
σ’ όποια γωνιά και να θελήσεις να κρυφτείς
μες σε χειρόγραφα
που ξόδεψες τις μέρες σου
σ’ άδειες σελίδες εντρυφώντας
ή σε τετράδια που άφησε στη μέση
η ιδεώδης αντάμωση
παντού εκεί το φως που κουβαλούν
έχει μια τάση βαθιά να εισχωρεί
γεμίζοντας τις αυλακιές τού νου
με ό,τι η σκέψη σταχυολογεί
γυρνώντας νυχθημερόν γύρω απ’ τον ήλιο.
Με τόσα πάρε δώσε η ψυχή
κι απ’ το ελάχιστο η τόση ενέργεια
μες στο δωμάτιο των συλλογισμών
έξω απ’ το πλήθος των θορύβων διαβιοί.
Λόγος στιλπνός σαν το στυγνό πελέκι τού Δία, σαν τον στιλβωμένο διπλού πέλεκυ τής Κλυταιμ(ν)ήστρας, σαν το διαπεραστικό φτερό ενός ανατόμου ορθογράφου….
* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας (https://konstantinosbouras.gr)
Καλησπέρα σας
Είναι πολύ ευγενικό εκ μέρους σας που ενδιαφέρεστε για την ενημέρωση φίλω σας σχετικά με την ποίησή μου. Με συγκινείτε και σας ευχαριστώ θερμά. Σας στέλνω τους συνδέσμους για δύο πολύ καλές βιβλιοκριτικές που αφορούν στο βιβλίο μου Σε ιδίωμα δέντρων..
Η μια είναι από την ομότιμη καθηγήτρια του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ζωή Σαμαρά, εκδότρια του λογοτεχνικού περιοδικού Θευθ. Η άλλη είναι από τον βιβλιοκριτικό Δρ. Κωνσταντίνο Μπούρα.
Σωτήριος Βαρνάβας
https://diastixo.gr/kritikes/poihsh/19152-idioma-dentron
https://www.fractalart.gr/se-idioma-dentron/
Ζωή Σαμαρά Δημοσιεύτηκε 24 Οκτωβρίου 2022
Ένα ποιητικό βιβλίο με τίτλο Σε ιδίωμα δέντρων αναπόφευκτα εμπνέεται από αρχέτυπα που φωλιάζουν στο δάσος. Και αν ο ποιητής έχει επιπλέον υπηρετήσει ως καθηγητής Γεωχημείας στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, κάθε θρόισμα των φύλλων, κάθε σταγόνα βροχής, συγκλονίζει τον αναγνώστη, τον μυημένο στη ολική μαγεία της γραφής. Τα ανοίγματα στον ουρανό και τη θάλασσα αναβάλλουν τη γιουνγκική ταύτιση του ποιητικού δάσους με το σκότος και το ασυνείδητο. Οι συχνές αναφορές στον ήλιο και στο φως, σε λουλούδια –όπως ανεμώνη, μαργαρίτα, παπαρούνα, τουλίπα– συνδέουν το δάσος με κήπο, προκαλούν το ασυνείδητο να συνεργαστεί με τη συνείδηση, τη φύση με την τέχνη, ενώ η αέναη παρουσία συμπαντικών φαινομένων μάς καλεί σε ένα ανεξερεύνητο πνευματικό τοπίο.
Όταν το δέντρο γίνεται δέκτης του γραπτού λόγου, καταλαμβάνει τη θέση του στη μητέρα βιβλιοθήκη, κρύβεται στην αθάνατη αγκαλιά που της χαρίζει η ποίηση και γυρνά την πλάτη σε συγγραφέα και αναγνώστη:
Και τα βιβλία
πόσο πονάω τα βιβλία
με γυρισμένη τη ράχη τους στο πρόσωπό μου
σφραγισμένη η καρδιά τους στη βιβλιοθήκη. (23)
Και όμως, άνθρωπος και ποίημα είναι δύο δέντρα που ξεκίνησαν την ύπαρξή τους από το δάσος:
Δυο δέντρα που ήμασταν κάποτε στο δάσος […]
Χειρόγραφα έπειτα που γίναμε
το φόρεμά σου ένα κεφάλαιο […]
Σελίδες τώρα σ’ ένα βιβλίο οι δυο μας δεμένοι. (13)
Μια βιβλιοδεσία η ζωή του ανθρώπου, όπως η ζωή του ποιήματος, ποιητής και ποίημα προσπαθούν να ξεφύγουν από το πυκνό δάσος, να μετοικήσουν σε κήπο, ίσως στον Κήπο της Εδέμ. Δάσος, μια ανεξέλεγκτη δημιουργία, που αναζωογονεί και τρομάζει τον άνθρωπο. Κήπος, μια δημιουργία με τέχνη, ανθρώπινη ή θεϊκή. Γι’ αυτό και εκπλήσσει ευχάριστα το ποίημα που αντιστέκεται, για να εκπροσωπήσει επάξια τον ποιητή:
είναι ένα ποίημα που πάει να γεννηθεί
στη μέση του δάσους.
Με φύλλα να το ντύσουμε
γύρω μαζεύονται οι λέξεις
του παίρνει ώρα να τις εμπιστευτεί.
Ωστόσο είναι και ποιήματα
που δίχως ένδυμα κυκλοφορούν. […]
ολάκερο ποίημα εκείνη
ατέλειωτη ευτυχία η ανάγνωση. (18)
Το ένδυμα προφανώς καλύπτει και συνάμα αποκαλύπτει την ουράνια υπόσταση του ποιήματος και τη χοϊκή του θνητού που το γράφει. Δεν υπάρχει ίσως μεγαλύτερος έρωτας από αυτόν που νιώθει ο ποιητής, όταν βλέπει το ποίημά του στο χαρτί.
Ένα ποιητικό βιβλίο με τίτλο Σε ιδίωμα δέντρων αναπόφευκτα εμπνέεται από αρχέτυπα που φωλιάζουν στο δάσος. Και αν ο ποιητής έχει επιπλέον υπηρετήσει ως καθηγητής Γεωχημείας στο Τμήμα Γεωλογίας του Πανεπιστημίου Πατρών, κάθε θρόισμα των φύλλων, κάθε σταγόνα βροχής, συγκλονίζει τον αναγνώστη, τον μυημένο στη ολική μαγεία της γραφής. Τα ανοίγματα στον ουρανό και τη θάλασσα αναβάλλουν τη γιουνγκική ταύτιση του ποιητικού δάσους με το σκότος και το ασυνείδητο. Οι συχνές αναφορές στον ήλιο και στο φως, σε λουλούδια –όπως ανεμώνη, μαργαρίτα, παπαρούνα, τουλίπα– συνδέουν το δάσος με κήπο, προκαλούν το ασυνείδητο να συνεργαστεί με τη συνείδηση, τη φύση με την τέχνη, ενώ η αέναη παρουσία συμπαντικών φαινομένων μάς καλεί σε ένα ανεξερεύνητο πνευματικό τοπίο.
Όταν το δέντρο γίνεται δέκτης του γραπτού λόγου, καταλαμβάνει τη θέση του στη μητέρα βιβλιοθήκη, κρύβεται στην αθάνατη αγκαλιά που της χαρίζει η ποίηση και γυρνά την πλάτη σε συγγραφέα και αναγνώστη:
Και τα βιβλία
πόσο πονάω τα βιβλία
με γυρισμένη τη ράχη τους στο πρόσωπό μου
σφραγισμένη η καρδιά τους στη βιβλιοθήκη. (23)
Και όμως, άνθρωπος και ποίημα είναι δύο δέντρα που ξεκίνησαν την ύπαρξή τους από το δάσος:
Δυο δέντρα που ήμασταν κάποτε στο δάσος […]
Χειρόγραφα έπειτα που γίναμε
το φόρεμά σου ένα κεφάλαιο […]
Σελίδες τώρα σ’ ένα βιβλίο οι δυο μας δεμένοι. (13)
Μια βιβλιοδεσία η ζωή του ανθρώπου, όπως η ζωή του ποιήματος, ποιητής και ποίημα προσπαθούν να ξεφύγουν από το πυκνό δάσος, να μετοικήσουν σε κήπο, ίσως στον Κήπο της Εδέμ. Δάσος, μια ανεξέλεγκτη δημιουργία, που αναζωογονεί και τρομάζει τον άνθρωπο. Κήπος, μια δημιουργία με τέχνη, ανθρώπινη ή θεϊκή. Γι’ αυτό και εκπλήσσει ευχάριστα το ποίημα που αντιστέκεται, για να εκπροσωπήσει επάξια τον ποιητή:
είναι ένα ποίημα που πάει να γεννηθεί
στη μέση του δάσους.
Με φύλλα να το ντύσουμε
γύρω μαζεύονται οι λέξεις
του παίρνει ώρα να τις εμπιστευτεί.
Ωστόσο είναι και ποιήματα
που δίχως ένδυμα κυκλοφορούν. […]
ολάκερο ποίημα εκείνη
ατέλειωτη ευτυχία η ανάγνωση. (18)
Το ένδυμα προφανώς καλύπτει και συνάμα αποκαλύπτει την ουράνια υπόσταση του ποιήματος και τη χοϊκή του θνητού που το γράφει. Δεν υπάρχει ίσως μεγαλύτερος έρωτας από αυτόν που νιώθει ο ποιητής, όταν βλέπει το ποίημά του στο χαρτί.
Ακόμη και το χαμόγελο των λουλουδιών γίνεται μελωδία, χάρη στο θρόισμα των φύλλων.
Το καράβι, προϊόν του δάσους, δεν ξεκινάει για ένα απλό ταξίδι αλλά, γεμάτο με λέξεις, και όχι με τα όντα που τις προφέρουν, παίρνει τα δέντρα και τα μεταμορφώνει σε βιβλία: «ένα καράβι λέξεις θα σε ταξιδέψει/ σε ονείρου ωκεανό» (14). Αναμφιβόλως, θα συναντήσουν καταιγίδες, μηνύματα θεϊκής οργής, θεϊκής παντοδυναμίας, ανθρώπινης ατέλειας: «η έγκαιρη άφιξη μιας δέσμης καταιγίδων» (25) θα είναι πανάκεια για την πιθανή οδύνη του ποιητή. Παιδί του δάσους και ο Χρόνος, θα του χαρίσει «τις όμορφες στιγμές της φυλλωσιάς του» (35). Και το ποιητικό εγώ να τονίζει: «Την πολλή ευτυχία του ποιήματος φοβάμαι» (37) χωρίς, σκοπίμως, να διευκρινίζει αν ευτυχία σημαίνει καλή τύχη ή χαρά, ικανοποίηση, άρα έπαρση.
Χρόνος και Λόγος ενώνονται. Οι χρόνοι του ρήματος –αόριστος, ενεστώτας, μέλλοντας– παίρνουν τη θέση του Χρόνου (18-20, 60, 66). Το βιβλίο γεννιέται από το πάντρεμα της φυλλωσιάς με τις λέξεις, που γεννήθηκαν μαζί για να υμνούν με τη μελωδία τους την πλάση. Η άνοιξη δεν μπαίνει στο δωμάτιο από το παράθυρο. Και αν παράθυρο δεν υπάρχει, η άνοιξη ζει μέσα στα βιβλία, άρα μέσα στα δέντρα του δάσους. Ακόμη και το χαμόγελο των λουλουδιών γίνεται μελωδία, χάρη στο θρόισμα των φύλλων (71).
Εντούτοις, το πιο βαρύνον σημείο στην πάλη για την αρμονία της φύσης είναι η αναμέτρηση του ποιητή με το τίποτε, το κενό. Το ακούμε συχνά από ποιητές που ταυτίζουν το τίποτε με την ασημαντότητα της ύπαρξης. Ας αναλογιστούμε, λοιπόν, τι σημαίνει «τίποτε» ή «κενό» για έναν ποιητή, που έχει εντρυφήσει στις θετικές επιστήμες και έχει συλλάβει την ολότητα του σύμπαντος και μαζί του τη βαθιά κοσμική σημασία που έχει το τίποτε, που μόνο τίποτε δεν είναι. Μετά την επισήμανση ότι το «τίποτε δεν υπήρξε τελικά» (69), πώς να μη θαυμάσουμε την απάντηση που δίνει ο ποιητής, φορώντας τον ηλιόφωτο επιστημονικό λόγο του:
από το τίποτα
–το απείρως πυκνά συμπυκνωμένο κάτι–
κι απ’ τη μεγάλη έκρηξη
γεννήθηκε το σύμπαν. (72)
«Από ένα κενό βιοπορίζομαι», είχε πει λίγο πριν. Αυτό το κενό, μας λέει στην αρχή του ποιήματος, είναι η «άδεια σελίδα» (70), η προσφιλής γραφή του Mallarmé, η πιο γόνιμη ποιητική σελίδα, ανοιχτή στις πολλαπλές ερμηνείες των αναγνωστών. Λόγια λιτά, ποιητικά, στοχαστικά, που σκιαγραφούν τη στιγμή της δημιουργίας του σύμπαντος και του χρόνου (73), τη σημασία της ζωής μας, της ζωής του δάσους και του ποιήματος, που προκύπτει από τη συμφιλίωση των δύο.
Και η ελπίδα όλων μας, ποιητών και αναγνωστών:
Όλα που συμβαίνουν αιφνιδίως
προσηλωμένο το φως στη δημιουργία
τ’ όνειρο να ’χει τον καιρό
να μεταφέρει ξανά τον ήλιο σε χειρόγραφα. (36)
Η ζωή, η δημιουργία, η φύση, ο άνθρωπος μεταμορφώνονται σε ανεμώνη, ένα μοναχικό και μοναδικό λουλούδι (14), αφιερωμένο από τους Αρχαίους στον Άδωνι, σύμβολο της απαράμιλλης ομορφιάς.
Σε ιδίωμα δέντρων. Ένα ξεχωριστό ποιητικό βιβλίο από τις Εκδόσεις Γκοβόστη. Δεν ξέρω πόσο υποκειμενική είναι η κρίση μου, αλλά νιώθω ότι είναι το πιο βαθύ και σύνθετο του Σωτήρη Π. Βαρνάβα. Το προτείνω ανεπιφύλακτα σε όσους διαβάζουν ανάμεσα στις λέξεις, πίσω από τις λέξεις. Θα ανακαλύψουν την ανεξάντλητη σαγήνη της ποίησης.
Σε ιδίωμα δέντρων
Σωτήρης Π. Βαρνάβας
Εκδόσεις Γκοβόστη
σ. 88
ISBN: 978-960-606-203-2
Τιμή: 5,00€
Σωτήρης Π. Βαρνάβας, «Σε ιδίωμα δέντρων», εκδόσεις Γκοβόστη / Τα Ποιητικά, Αθήνα Απρίλιος 2022, σελ. 86
Εκπληκτικής αισθαντικότητας στίχοι, γραμματικής πρωτοτυπίας, συντακτικής καθαρότητας, που παραπέμπουν στο κλασικό συναπάντημα νοήματος και βιωμένου συναισθήματος.
Ένας ποιητής, που, παρά τον πλούτο των διακειμενικών του αναφορών και των γραμματολογικών του γνώσεων, επιστρέφει στο ουσιαστικό που είναι πάντα ουσιώδες.
Τα δυο του πρώτα ποιήματα «Βιβλιοδεσία» και «Σε σώμα δέντρων» συμπληρώνουν παραπληρωματικά την αυτουσία τού επουσιώδους μέρους που ανήκει συνεκδοχικώς και συνομιλεί με το Όλον, που, όσο κι αν μας διαφεύγει, επιτρέπει από καιρού εις καιρόν ενός είδους περιφερειακής – θα έλεγα – οράσεως δια τού παραθύρου τής Ποιήσεως.
Πύλη σε άλλους κόσμους, σε ενδόμυχες διαστάσεις που τις φέρουμε και μας φέρουν με τρόπο μυστικό, αυτόκλητο, αλλά όχι κι απρόκλητο.
Ο Ποιητής απαντάει σε ένα κάλεσμα από τη Φύση, ένδοθεν κι έξωθεν ταυτοχρόνως. Μεταβολίζει την ανιαρή πραγματικότητα με τρόπο σηροτροφικό.
Εποικοδομητικός ο λόγος του όταν είναι ειλικρινής και πιστός στον εαυτό του, διαυγής στις προθέσεις του, «σκοτεινός» στον στοχασμό του για τα επίγεια και τα ουράνια.
Ακριβώς αυτό πράττει λεπτουργώντας ο ομότεχνος Σωτήριος Π. Βαρνάβας [επιλέγω την καθαρεύουσα στην εκφώνηση τού μικρού του ονόματος]. Είναι λόγιος και λαϊκός συνάμα, όπως όλοι οι αυθεντικοί ποιητές που δεν απευθύνονται σε ακαδημαϊκό κοινό, αλλά ερωτεύονται τη ζωή μέσα από την πάντα ατελέσφορη και πάντα μοναχική, απελπισμένη πράξη τής γραφής. Είναι σαν να παρατηρείς τους άλλους από την απέναντι όχθη, χωρίς καμία διάθεση να προσομοιώσεις το συναίσθημα με το βιωμένο τίποτα, με το αποκωδικοποιημένο κενό. Ποίηση είναι η πλήρωσις ενός Αρρήτου Χάους, το γεφύρωμα ενός ορμητικού Ποταμού με λέξεις, ο εξορκισμός τού Άφατου με την παραλλαγμένη λογική θεώρηση τού μη νοησιαρχικώς μεταλήψιμου.
«Βιβλιοδεσία»: ένα ποίημα που θα ήθελα να το είχα γράψει εγώ, που θα το ζήλευε ο κάθε εις και η πάσα μία που καταπιάνεται με την ιερή χρησμωδία τής παγιωμένης μελωδίας.
Δεν σας το παραθέτω για να αναζητήσετε το βιβλίο.
Αυτό το τεχνούργημα μόνο μέσα από αριστουργηματική ανάγνωση αναδίδει όλες τις απόκοσμες ευωδίες του.
Επιτέλους, η ποίηση ξαναγυρίζει στην πηγή της: στην παραδοσιακή κρήνη, όπου όλου προστρέχουμε να γεμίσουμε με ζωοποιόν πυρ τις αποξηραμένες συνάψεις των επιστημονικών νευρώνων μας. Η Ποίηση δεν είναι Επιστήμη, αλλά Τέχνη, βάλσαμο ζωής. Όπως σε αυτό το φωτεινό ορόσημο που φέρει τη μορφή βιβλίου.
Σωτήρης Βαρνάβας
Σταχυολογώ το γλαφυρότατο ποίημα με τίτλο
«Τα σωματίδια τού Θεού» (από την σελίδα 81):
Με τόση ταχύτητα που τρέχουνε
τα σωματίδια τού Θεού
στους ώμους μεταφέροντας τα σήματα τής γνώσης
σ’ όποια γωνιά και να θελήσεις να κρυφτείς
μες σε χειρόγραφα
που ξόδεψες τις μέρες σου
σ’ άδειες σελίδες εντρυφώντας
ή σε τετράδια που άφησε στη μέση
η ιδεώδης αντάμωση
παντού εκεί το φως που κουβαλούν
έχει μια τάση βαθιά να εισχωρεί
γεμίζοντας τις αυλακιές τού νου
με ό,τι η σκέψη σταχυολογεί
γυρνώντας νυχθημερόν γύρω απ’ τον ήλιο.
Με τόσα πάρε δώσε η ψυχή
κι απ’ το ελάχιστο η τόση ενέργεια
μες στο δωμάτιο των συλλογισμών
έξω απ’ το πλήθος των θορύβων διαβιοί.
Λόγος στιλπνός σαν το στυγνό πελέκι τού Δία, σαν τον στιλβωμένο διπλού πέλεκυ τής Κλυταιμ(ν)ήστρας, σαν το διαπεραστικό φτερό ενός ανατόμου ορθογράφου….
* Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας (https://konstantinosbouras.gr)
Όταν τα όνειρα των γενεών και των γενναίων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου